Moed hebben om te doen wat past bij de cliënt

Onderwerp: zorgleefplan 2.0
Interview met: Mieke Draijer
Achtergrond: directeur Medische Zaken Meriant
Door: Anne Marie Vaalburg

Verpleegkundigen en verzorgenden geven aan dat het zorgleefplan als idee een goed instrument is, maar dat het zijn doel voorbij is geschoten. Er wordt teveel opgeschreven en te weinig mee gedaan. Waar ging het mis? Zorgleefplanwijzer.nl sprak met Mieke Draijer, directeur Medische Zaken van Meriant in Friesland, zij werken aan een zorgleefplan 2.0.

We ontmoeten elkaar in verpleeghuis Lindestede in Wolvega, een modern gebouw met een mooi grand café op de begane grond. In het gesprek wordt al snel duidelijk waar het Mieke Draijer om draait: Als mensen die te maken hebben met verpleeghuiszorg hun wensen en behoeftes op een rij zetten, krijgen ze maar voor een zesde van die behoeftes passende hulp. Dat kwam pas weer uit onderzoek. Mij houdt dat bezig.

Belangrijk instrument

Het zorgleefplan is een belangrijk instrument om de vragen van de cliënt helder te krijgen. Ik vraag haar waarom het onvoldoende werkt. Mieke: Het Model Zorgleefplan van Actiz heeft bij elk van de vier domeinen voorbeeldvragen. Het zijn lijstjes bedoeld om ideeën te geven waar het gesprek met de cliënt over kan gaan en niet om standaard af te werken. Uit een behoefte om alles goed te doen, hebben we er echter met zijn allen toch een standaardvragenlijst met, schrik niet, 180 items van gemaakt. In het Model Zorgleefplan zit ook de cliënttypering, nog een mooi instrument om de cliënt te leren kennen. Daarvan vragen we of de familie hem in wil vullen, maar kijken we er daarna ook naar?

Gezelligheid en pillen

Aan de hand van een aantal afbeeldingen laat Mieke me zien hoe het nieuwe leefplan er straks uit gaat zien. In de nieuwe werkwijze voeren medewerkers het gesprek met de cliënt behulp van een aantal kaarten met afbeeldingen. Er is bijvoorbeeld een kaart met gezelligheid en een kaart met pillen, er is een kaart met muziek en een kaart met zelf bepalen. De thema's zijn losjes gebaseerd op de Groninger Welbevinden Index. Dit instrument meet het welbevinden van ouderen.

Mieke licht toe: De enige vraag die gesteld hoeft te worden is: 'We willen u graag leren kennen, kunt u ons vertellen hoe u het gewend bent?' Vervolgens kun je verder vragen: 'Hoe zorgde u er thuis voor dat dit wat u echt belangrijk vindt doorging? Wat kunnen wij voor u betekenen?'.

Profielpagina van de cliënt

De belangrijkste uitkomsten van dit gesprek worden vastgelegd in een profielpagina. Die maakt indruk. Dit lijkt me iets wat voor cliënten prima te begrijpen is en ook echt van hen kan zijn. De pagina heeft iets weg van een facebookpagina. Er boven staat: Ik in één oogopslag: de heer Potma. Op de pagina staat een foto van de heer Potma en verschillende rubrieken: Wat jullie moeten weten en Waar ik niet van houd en Wat is mijn zorg?

In de toekomst zal deze pagina te zien zijn op de kamer van de cliënt op een i-pad. Hoe de beste pagina tot stand komt moet nog worden uitgeprobeerd. Mieke: De profielpagina kan door de verzorgende worden gevuld of door de cliënt. We gaan beide manieren uitproberen en kijken welke het beste werkt. Punten waarop we dat zullen evalueren zijn: herkent de cliënt (of zijn familie) zich erin, werkt het makkelijk, maar bovenal leidt het tot een hogere cliënttevredenheid, gemeten met een variant op Groninger Welbevinden Index. We hebben ook met de zorgverzekeraar afgesproken hierover te rapporteren, want het moet zijn waarde bewijzen.

Gewone mensentaal

Mieke laat ook zien hoe het nieuwe zorgleefplan zal worden opgebouwd. Niet meer volgens de rubrieken probleem-doel-actie. Ook hier is voor gewone mensentaal gekozen: Ik wil ondersteuning bij..., het doel hiervan is... en we bereiken dit door... Wat een verademing!

Aan dat nieuwe zorgleefplan wordt nu nog gebouwd, er zal wel een bepaalde mate van standaardisering in zitten, maar altijd de mogelijkheid om zelf tekst in te voegen. Mieke licht de keuze toe: In het huidige zorgleefplan werken we met voorgeformuleerde doelen. Dat werkt niet, je dwingt de cliënt in een keurslijf en qua taal zijn ze ook te ingewikkeld opgesteld. Maar de situatie die we daarvoor hadden werkte ook niet, in MDO's eindeloos bakkeleien hoe een doel moest worden geformuleerd. Vandaar dat we nu voor een tussenvorm kiezen.

Moed hebben om te doen wat past bij de cliënt

We praten ook over wat de nieuwe werkwijze van verzorgenden vraagt. Sinds het zorgleefplan een jaar of acht geleden is geïntroduceerd, hebben verzorgenden veel meer aandacht gekregen voor kwaliteit van leven. Dat is winst. Tegelijkertijd is het zorgleefplan ook een risicobeheersingsinstrument geworden. Mieke: We moeten niet doorschieten in het standaard uitvoeren van allerlei risicocontroles. Vaste controles blijven bestaan als er sprake is van gebrek aan professionaliteit. En bijkomend risico van standaard controles is dat je tussendoor niet meer oplet.

Verzorgenden hebben in deze sector veel kennis nodig, die kennis moeten ze verbinden met hun hart en vervolgens de moed hebben om de dingen te doen die passen bij deze cliënt. Want eenvormigheid past niet in de zorg. Ik zie daar veel voorbeelden van. Neem de vrouw met drang om te bewegen door Parkinson. Zij schuift met haar stoel steeds van tafel af. We zouden haar helpen en een hoop rust geven als we haar rolstoel vastzetten. Maar dat mag niet omdat het vrijheidsbeperking zou zijn. Dat klopt niet, hier help je deze mevrouw. Een verzorgende zei heel treffend: Wat voor de één de hemel is, is voor de ander de hel. Met andere woorden: standaardoplossingen bestaan per definitie niet.

Maatwerk is het enige antwoord

Mieke vertelt ook dat in gesprekken over wat ze belangrijk vinden, cliënten aangaven dat de hygiëne en veiligheid, waar we zoveel aandacht aan besteden, vanzelfsprekend op orde moeten zijn. Daar moet het niet over gaan in de zorg. Ik geef aan dat ik dat een lastige vind: het moet er niet over gaan, maar het moet wel op orde zijn. Mieke: We kennen allemaal het verhaal van Brendan. De jongen met een verstandelijke beperking die opgesloten zat. Volgens de checklists was daar alles op orde. Bij wijze van spreken werd er elke dag energie gestoken in checklists voor hygiëne en veiligheid en toch was het niet op orde. Ook hier is het enige antwoord: maatwerk.

In februari 2015 presenteerde staatssecretaris Van Rijn zijn plan 'Waardigheid en Trots, liefdevolle zorg voor onze ouderen' als startpunt om de ouderenzorg in Nederland te verbeteren. Er is ook een Taskforce Waardigheid en Trots, deze denktank bestaat uit alle partijen die een rol spelen in de ouderenzorg. V&VN, initiatiefnemer van Zorgleefplanwijzer.nl maakt hier ook deel van uit. Mieke Draijer is lid van deze Taskforce.

Lees ook:

>>> Profielpagina van de cliënt - de heer Potma (Meriant)
>>> Website van Meriant
>>> Meer praktijkvoorbeelden