Toezichthoudende domotica: vrijheidsbevorderend of vrijheidsbeperkend?

Werk jij ook met toezichthoudende domotica? Het zorgleefplan ondersteunt je bij het zorgvuldig inzetten.

Lang vonden we beter als mensen met dementie binnen bleven. Buiten is het gevaar groot dat ze vallen of verdwalen. Door het gebruik van toezichthoudende domotica komt daar verandering in. Zorgleefplanwijzer vond twee inspirerende artikelen daarover. Maar ook een brochure met kanttekeningen.

Electronische hulpmiddelen

Met behulp van allerlei electronische hulpmiddelen kunnen we cliënten de vrijheid geven waar ze behoefte aan hebben. Mooie voorbeelden zijn uitluisterapparatuur waarmee je kunt horen of een cliënt 's nachts uit bed komt of gps-trackers waarmee cliënten in hun eentje op pad kunnen.

Bewegingsvrijheid en privacy

Aan het gebruik van toezichthoudende domotica kleven echter ook bezwaren en dilemma's. Uitluisterapparatuur, camera-toezicht en gps-trackers kunnen een inbreuk zijn op de privacy. Welke behoefte cliënten aan bewegingsvrijheid èn aan privacy hebben, verschilt van mens tot mens. Ook kan het lastig zijn met familie tot goede afspraken te komen over de vrijheid die een cliënt kan krijgen. Het zorgleefplan ondersteunt je in het methodisch werken: stap voor stap kijken wat nodig is voor de cliënt, daar afspraken over maken, over de ervaringen met het gebruik rapporteren en vervolgens te evalueren.

Observeren: wat wil de cliënt?

De eerste stap in het methodisch werken is erachter komen wat de behoeftes zijn van je cliënt. Dit doe je door, als dat kan, met je cliënt daarover te praten, met de familie in gesprek te gaan en natuurlijk je cliënt te observeren.

We nemen als voorbeeld een cliënt die veel loopt en 'dwaalt' en regelmatig bij de buitendeur staat. Je hebt gemerkt aan je cliënt dat hij of zij de behoefte heeft te bewegen of naar buiten te gaan. De familie bevestigt dit, zijn bijnaam was Sil de Strandjutter.

Je hebt dus vastgesteld dat die behoefte er is, nu kijk je hoe je daar aan tegemoet kunt komen. Sommige verpleeghuizen beschikken over een circuit van gangen en bijvoorbeeld een binnentuin waar iemand ongestoord een ommetje kan maken. Andere zorgorganisaties proberen of cliënten met een gps-tracker erop uit kunnen.

Met de familie bespreek je de verschillende mogelijkheden. Als je een hulpmiddel inzet, maak je hier afspraken over met familie. Er is altijd sprake van een uitprobeerperiode. Je wil bijvoorbeeld weten hoe het oversteken gaat en het weer terugvinden van de weg. Misschien wil de familie een paar keer op afstand mee lopen om te kijken wat de cliënt doet. Over al deze zaken maak je afspraken en die noteer je in het zorgleefplan. Zo kun je, als je gaat evalueren, goed terugblikken en je afspraken bijstellen.

Maatwerk

Ook al geven toezichthoudende domotica cliënten meer vrijheid, tegelijkertijd beperken ze iemands vrijheid, want hij of zij wordt 'in de gaten gehouden'. Stel dat je cliënt geen sigaretten in eigen beheer kan hebben omdat hij ermee in slaap valt, op het beeldscherm kun je zien dat hij de sigarettenwinkel bezoekt, ga je hem fouilleren als hij terug komt?

Stel dat je cliënt graag langs de dames van lichte zeden liep en nu de weg naar hen ook nog feilloos weet te vinden, wat zou hij ervan vinden dat iedereen dit weet? Bespreek bijvoorbeeld ook eens met collega's hoe je het zou vinden als er camera-toezicht bij je thuis zou zijn. Wat zou je doen en wat zou je laten?Ook om die reden, de beperking van de privacy, is het van belang de inzet steeds weer opnieuw te evalueren.

Een ander dilemma bij het gebruik van toezichthoudende domotica is dat het menselijk contact vervangt. Ook vanwege dit punt moet je goed blijven kijken wat de cliënt wil. Is jouw cliënt aan het dwalen op zoek naar anderen, op zoek naar gezelschap? Of heeft hij of zij de behoefte naar buiten te gaan en is het alleen zijn dan voor hem of haar geen probleem?
De inzet van dit soort hulpmiddelen blijft altijd maatwerk.

Checkvragen

Goede checkvragen bij de inzet van toezichthoudende domotica:
• Is dit de minst ingrijpende maatregel?
• Staat dit hulpmiddel in verhouding tot het gevaar?
• Bereiken we met dit hulpmiddel het doel dat we ook willen?

Meer lezen

> Zonder geheugen de wijde wereld in
> Zorgdomotica vergroot bewegingsvrijheid in Savelsberg
> Toezichthoudende domotica, een handreiking voor zorginstellingen

Informatie over producten

> hulpmiddelenwijzer.nl
> GPS systemen / dwaaldetectie tegen verdwalen bij dementie

Hoe denk jij over toezichthoudende domotica?

Zorgleefplanwijzer.nl wil graag weten hoe verpleegkundigen en verzorgenden aankijken tegen toezichthoudende domotica. Welke voor- en nadelen zie jij?

>>> Geef je mening via zeven stellingen